RIO CORGO
Polska Premiera
reż. Sérgio da Costa, Maya Kosa,
Szwajcaria, Portugalia, 2015, 95’
dir. Sérgio da Costa, Maya Kosa,
Switzerland, Portugal, 2015, 95’
Bilety | Tickets | Bilhetes
Gdańsk, Instytut Kultury Miejskiej
+ CAMPOS BELOS
10 września— 19:00
Bilety | Buy Tickets
Warszawa, Kino Muranów
+ CAMPOS BELOS
25 czerwca— 20:00
Bilety | Buy Tickets
Łódź, Narodowe Centrum Kultury Filmowej
+ CAMPOS BELOS
12 czerwca— 17:00
Bilety | Buy Tickets
Katowice, Kino Światowid
+ CAMPOS BELOS
9 kwietnia— 20:00
Bilety | Buy Tickets
„Hiszpan”, który z tobołkiem przewieszonym przez ramię, zawsze w garniturze i haftowanym sombrero na głowie, przeszedł wzdłuż i wszerz portugalską ziemię, wraca do rodzinnej wioski, by odpocząć, odnowić znajomości i przegonić zjawy, które nawiedzają jego dom. Jego całym życiem jest winiak Favaios, nie można mu ufać, wyrósł na bandytę – słychać w okolicy. Ekscentryczny pan Silva, który nigdzie nie zagrzeje miejsca, ma tu jednak kilku przyjaciół. Ale czy na pewno mieszkają w nim inni ludzie, co najmniej dziesięciu, o których istnieniu mówi z tak niezachwianą powagą? I czy tym razem wyruszy w swoją ostatnią podróż?
Maya Kosa i Sérgio da Costa (także autor zachwycających zdjęć) o wędrowcu i o malowniczej, ale opustoszałej portugalskiej prowincji opowiadają w duchu realizmu magicznego. Kamienne mury domów kryją niejedną tajemnicę, a oświetlona nocą wioska przypomina otwierającą ramiona ośmiornicę. Zagrany przez naturszczyków, zabawny, ciepły, pełen rys i chropowatości, film zamyka w kadrze wizje wolnego umysłu.
‘The Spaniard’, who, with a bundle slung over his shoulder, has walked the length and breadth of the Portuguese countryside, returns to his native village to rest, renew acquaintances and chase away the phantoms that haunt his home. Maya Kosa and Sérgio Da Costa (also the author of the stunning cinematography) tell the story of the wanderer in the spirit of magical realism. His whole life is a Favaios wine, he can't be trusted, he has grown up to be a bandit - he is heard in the neighbourhood. But the eccentric Mr Silva, always wearing a sombrero on his head, has a few more friends here. Will he embark on his final journey this time?
“O Espanhol”, que, com a trouxa ao ombro, percorreu todo o interior de Portugal, regressa à sua aldeia natal para descansar, reencontrar conhecidos e afastar os fantasmas que assombram a sua casa. Maya Kosa e Sérgio da Costa (também autor da deslumbrante fotografia do filme) contam a história deste andarilho no espírito do realismo mágico. Toda a sua vida é um copo de Favaios, não se pode confiar nele, nasceu para ser um bandido - ouve-se falar dele na vizinhança. Mas o excêntrico Sr. Silva, sempre com um sombrero na cabeça, tem aqui mais alguns amigos. Será que desta vez embarca na última viagem?
Stopka | Credits | Ficha técnica
Sérgio da Costa, Maya Kosa
scenariusz | screenplay | argumento
Sérgio da Costa, Maya Kosa
zdjęcia | cinematography | direção de fotografia
Sérgio da Costa
montaż | editing | montagem
Sérgio da Costa, Maya Kosa, Telmo Churro
Joaquim Silva, Ana Milão
producent | producer | produtor
Joëlle Bertossa, Luís Urbano
produkcja | production | produção
Close Up Films, O Som e a Fúria
nagrody | awards | prémios
Doclisboa 2015 – najlepszy film portugalski; Crossing Europe Filmfestival 2015 – najlepszy dokument
Maya Kosa | Sérgio da Costa
Wybrana filmografia | Selected filmography | Filmografia
2015 - Rio Corgo
2019 - L'Île aux oiseaux | Bird Island
Krytyka | Critics | Crítica
W historii portugalskiego kina można znaleźć dwa wstrząsy, dwa małe kinematograficzne trzęsienia ziemi. Pierwszy z nich nie mógł obejść się bez obecności Manoela de Oliveiry – postaci, która nie opuszcza tej historii i jej nazwisko jest związane ze wszystkimi możliwymi przewrotami – oto: A Caça (Polowanie) i Acto da Primavera (Akt wiosny) z 1963 roku. Drugi wstrząs jest dziełem António Reisa i Margaridy Cordeiro, którzy podobnie jak Oliveira stworzyli nowy język, aby mówić o terytorium i krajobrazie: Trás-os-Montes (1976). W filmach tych tkwi siła, która wykracza poza ramy dokumentu etnograficznego – gatunku, do którego pozornie należą – i przechodzi w nowoczesną, rozszerzoną koncepcję estetyczno-politycznych walorów kina i jego relacji z „rzeczywistością”. Ich propozycje pozwalały opisać konkretne społeczności i nawiązać kontakt między ich członkami a filmowcami. Wynikiem takiego spotkania był film: zapis (złożonej) relacji między jednymi i drugimi, tworzący możliwe wyobrażenie na temat opisywanych terytoriów (wiele z nich poza tradycyjnymi mapami władzy i transformacji społecznej i gospodarczej drugiej połowy XX wieku). Jak powiedział António Reis w jednej ze swoich najbardziej znanych programowych deklaracji: „Nie może być głębokiego i trwałego zapisu, jeśli akt rejestracji nie jest również, z tą samą siłą, aktem twórczym, a zatem transformacyjnym”.
W najnowszej historii portugalskiego kina, przynajmniej od czasu rewolucji kwietniowej, wiele filmów eksplorowało wspomniane wyżej kwestie. To właśnie od tego momentu, w drugiej połowie lat siedemdziesiątych, pojawił się ruch powrotu na (ultra-)peryferyjne terytoria Portugalii, znany również z projektu Muzeum Obrazu i Dźwięku, którego sternikiem był António Reis i w którym pracowali tacy filmowcy jak Noémia Delgado, Manuela Serra, Fernando Lopes i António Campos. W tej „długiej” tradycji możemy umieścić dzieło takie jak Rio Corgo autorstwa duetu Maya Kosa i Sérgio da Costa. Patrząc na wyludniony region, wioskę w Douro, twórcy spotykają niezwykłą postać, nie mieszczącą się w ramach dokumentu czy „rzeczywistości”, która otwiera ich wyobraźnię na specyficzną opowieść o gestach mężczyzn i kobiet, którzy walczą z losem w tych opuszczonych regionach. Wędrówka, o której opowiada nam bohater w sekwencji otwierającej film, gdy idzie do swojego ostatniego miejsca pobytu, wioski Relvas, sama w sobie jest krętą trasą na mapie znikających miasteczek i wsi. Pusta, zielona kraina tworzy horyzont, który zostaje wymazany przez imponujące nowe wiadukty, zmieniające mobilność kraju.
Maya Kosa i Sérgio da Costa, kiedy uczyli się reżyserii na HEAD w Genewie, byli studentami Miguela Gomesa. Ma to pewien sens: Rio Corgo jest rodzajem melancholijnej i zabawnej jednocześnie eksploracji codziennego życia, podobnie jak Aquele Querido Mês de Agosto (2008). Gomes sportretował w tym filmie specyficzny charakter letnich festiwali w głębi Portugalii (w regionie Beira), mieszając dokument i fikcję, przedstawiając bohaterów w pełen humoru sposób, odpowiadający za dynamikę rytuałów tej społeczności. Z kolei Maya Kosa i Sérgio da Costa w Rio Corgo przyglądają się panu Silvie, ekscentrycznej postaci, która przybywa i osiedla się w wiosce Relvas w Douro. To jego oczami patrzymy na znikający świat, widząc go przez pryzmat osobliwości. Bohater przyjmuje rolę odkrywcy terytorium, składającego się głównie z nieobecności, ciszy i małej sąsiedzkiej sieci. W swoim „meksykańskim” kapeluszu i kowbojskich butach, pan Silva nie jest nikomu posłuszny i ma złożoną biografię. Jego przyjaźń z młodą dziewczyną, Aną, jest oznaką hojności, mimo że zbliża się koniec jego życia (tak jak zbliża się koniec tego „sposobu życia”). Nie jest to jednak film nostalgiczny, a raczej obserwacja niuansów związanych z tymi miejscami, czego najlepszym przykładem jest pan Silva. To właśnie sprawia, że Rio Corgo jest filmem pełnym uczucia, nawet jeśli jego bohater ma do opowiedzenia nie tylko piękne historie.
W rzeczywistości „kino interioru” albo „kino wewnętrzne”, jeśli możemy je tak nazwać, zawiera w sobie zarówno zrytualizowaną „opowieść”, jak i zapis rzeczywistości jako performatywnego, złożonego aktu naszego wspólnego życia. Dobrym tego przykładem jest krótkometrażowy film, który znalazł się w zestawie z Rio Corgo –Campos Belos Davida Ferreiry (2023). Reżyser wykorzystuje kamerę filmową jako nośnik życia społecznego, z jego codziennymi, niezmiennymi od lat niepewnościami, pokazując swego rodzaju żywy obraz sposobów życia w trzeciej dekadzie XXI wieku. Poprzez serię sekwencyjnych ujęć (metoda, która jest również charakterystyczna dla stylu producenta filmu, André Gila Maty, i jego firmy produkcyjnej Rua Escura), film przybiera formę dokumentu obserwacyjnego, ale robi to poprzez pojedyncze gesty, jak w scenach sprawdzania obecności uczniów na początku lekcji w szkole, w scenach z pracownikami opuszczającymi fabrykę przed weekendem lub w barze z przekąskami, w którym mężczyźni piją kilka piw dla zabicia czasu – co podkreśla zwykłe, ale jednocześnie pełne sentymentu, codzienne życie tych miejsc. Między porannym blaskiem i dzieckiem wychodzącym do szkoły, a nocnym czuwaniem nad trumną w kaplicy, mija dzień i życie.
António Reis dodaje: „Jeśli możemy odczytać piękno krajobrazu, ekonomiczny aspekt krajobrazu, aspekt geografii politycznej krajobrazu, to wszystkie te elementy stanowią »rzeczywistość« krajobrazu”.
(tłumaczenie: Katarzyna Mazur)
Daniel Ribas jest badaczem, kuratorem i autorem tekstów o tematyce filmowej. Jest adiunktem na Wydziale Sztuki Universidade Católica Portuguesa, gdzie koordynuje studia magisterskie z zakresu kinematografii. Jest również dyrektorem CITAR – Centrum Badań Naukowych i Technologii Sztuki. Był kuratorem różnych programów filmowych, m.in. dla festiwalu Porto/Post/Doc – gdzie w latach 2016–2018 był członkiem kierownictwa artystycznego – oraz festiwalu krótkich metraży Curtas Vila do Conde. Jest również zaproszonym kuratorem w Batalha Centro de Cinema w Porto, gdzie zajmuje się serią poświęconą kinematografii portugalskiej. Posiada tytuł doktora uzyskany na uniwersytetach w Aveiro i Minho. Pisze o kinie portugalskim, współczesnym i eksperymentalnym. Jego najnowsze publikacje to Reframing Portuguese Cinema in the 21st Century (2020, Curtas Metragens CRL; współredagowana z Paulo Cunhą) oraz Uma Dramaturgia da Violência: Os Filmes de João Canijo (2019, Imprensa de História Contemporânea). Regularnie publikuje w dzienniku „Público”.