Aktualności | News Program | Programme O nas | About Kontakt | Contact

MANGA D’TERRA

Polska Premiera
reż. Basil da Cunha, Szwajcaria, Portugalia 2023, 96’
dir. Basil da Cunha, Switzerland, Portugal 2023, 96’

Bilety | Tickets | Bilhetes

Łódź, Narodowe Centrum Kultury Filmowej
+ ARENA
13 czerwca— 19:00
Bilety | Buy Tickets

Katowice, Kino Światowid
+ ARENA
11 kwietnia— 20:00
Bilety | Buy Tickets

Błękitnooki Basil da Cunha, pół-Portugalczyk, pół-Szwajcar, biegle mówi w języku kreolskim i w lizbońskich Amadorze, Reboleirze, czy Bairro czuje się jak w domu. Ta odśrodkowa perspektywa jest jego największym atutem, ma swoich stałych współpracowników, rekrutujących się z lokalnej społeczności. Portretuje emigranckie komunalne osiedla, łącząc kino społeczne z oniryczną narracją. Spędza czas wśród ludzi, idzie z kamerą tam, gdzie się gromadzą, tam, skąd płynie muzyka. Jest w jego filmach życie, które wylewa się wartkim strumieniem na ulicę, zrujnowany plac i w zaułek, a ich pełna dynamiki estetyka odzwierciedla kabowerdeńską duszę.

Tym razem da Cunha zrealizował rasowy musical, oddając hołd kobiecości. Dziewczyna z Wysp Zielonego Przylądka przybywa do Lizbony, by pomóc swojej rodzinie pozostawionej w ojczyźnie. Próbuje wtopić się w lokalną społeczność, ale spotyka opór. Ucieczką od problemów jest dla niej muzyka. Współpracujący z da Cunhą artyści – Eliana Rosa (zjawiskowa odtwórczyni głównej roli), Henrique Silva i Luis Firmino – wykorzystują tradycyjne gatunki morny, coladeiry, funaná w połączeniu z funkiem, zouk rockiem i jazzem, tworząc muzyczny krajobraz wielokulturowej stolicy Portugalii.

Basil da Cunha portrays life in the precarious, self-built neighbourhoods on the outskirts of Lisbon. We focus on Reboleira, a mostly Afro-descendant neighbourhood. Combining social cinema with a dreamlike narrative, Basil presents a daring musical, honouring the femininity and resilience of African communities. A girl from Cape Verde (singer Eliana Rosa) arrives in Lisbon to help her family back home. She tries to integrate into the local community, but encounters resistance. Music is her escape. The traditional genres of morna, coladeira and funaná, mixed with funk, zouk rock and jazz, create the musical landscape of the multicultural Portuguese capital.

Basil da Cunha retrata a vida dos bairros precários, autoconstruídos, das periferias de Lisboa. Focamo-nos na Reboleira, bairro maioritariamente afro descendente. Combinando o cinema social com uma narrativa onírica, Basil apresenta um musical audaz, homenageando a feminilidade e a resiliência das comunidades africanas. Uma rapariga de Cabo Verde (a cantora Eliana Rosa) chega a Lisboa para ajudar a família que ficou na terra natal. Tenta integrar-se na comunidade local, mas encontra resistência. O seu escape é a música. Os géneros tradicionais da morna, da coladeira e do funaná, misturados com o funk, o zouk rock e o jazz, criam a paisagem musical da multicultural capital portuguesa.

Stopka | Credits | Ficha técnica

Basil da Cunha

Zanim w 2008 roku dołączył do Thera Production, nakręcił kilka filmów krótkometrażowych. Jego krótki metraż À côté (2009) został pokazany na MFF w Locarno i zdobył główną nagrodę na festiwalu Curtas Vila do Conde. W 2009 roku osiadł w zamieszkanej przez przybyszów z dawnych kolonii dzielnicy Reboleira na obrzeżach Lizbony, która stała się scenerią wszystkich jego kolejnych filmów. Nakręcił tam m.in. Nuvem (2011) i Os Vivos Também Choram (2012), pokazane w sekcji Piętnastka Reżyserów na festiwalu w Cannes. W 2012 roku w ramach studiów filmowych na HEAD w Genewie wyreżyserował swój pierwszy film pełnometrażowy Doczekać świtu, również pokazywany w canneńskiej Piętnastce Reżyserów (2013). Od 2013 roku jest wykładowcą w HEAD. Krótki Nuvem Negra z 2014 był pokazywany w Centrum Sztuki Współczesnej w Genewie i zdobył nagrodę w Oberhausen. W 2017 roku nakręcił swój drugi pełny metraż, O Fim do Mundo, który został zakwalifikowany do konkursu głównego festiwalu w Locarno w 2019 roku. W 2022 powstały pierwsze odcinki serialu dokumentalnego Futura! w jego reżyserii, a w 2023 jego krótki metraż 2720 miał premierę na Visions du Réel i zdobył Grand Prix w Oberhausen. Manga d'Terra to jego najnowszy pełny metraż, premierowo pokazany w Locarno.

Wybrana filmografia | Selected filmography | Filmografia

2009 - À côté (kr.m.)
2011 - Nuvem / Sunfish (short)
2012 - Os Vivos Também Choram (kr.m.)
2013 - Doczekać świtu / Até Ver a Luz / After the Night

2014 - Nuvem Negra (kr.m.)
2017 - O Fim do Mundo | The End of the World
2023 - 2720 (kr.m.)
2023 - Manga d'Terra

Krytyka | Critics | Crítica

Mário Lopes: Historie z sąsiedztwa, życie kraju

W jednej z najbardziej poruszających scen Manga d'Terra poznajemy Rosinhę, imigrantkę z Wysp Zielonego Przylądka, młodą kobietę, która straciła męża i szuka swojego miejsca w Portugalii, by zapewnić utrzymanie i lepszą przyszłość dzieciom. Rosinha jest zawsze obecna na ekranie, ale skupmy się na tym konkretnym momencie. Widzimy ją, jak siedzi odwrócona do kamery plecami w dzielnicy Reboleira, która jest tu zarówno scenerią, jak i „żywą” bohaterką filmu. W tle widać gęstą miejską tkankę, tak blisko i tak daleko od miejsca, w którym Rosinha przycupnęła, by zadzwonić do matki. Chce dowiedzieć się czegoś o swoich dzieciach, usłyszeć o ziemi, chce podzielić się tesknotą za mango z Wysp Zielonego Przylądka, bo te owoce, które można znaleźć w Portugalii, choć znacznych rozmiarów, dają mało soku i są pozbawione smaku.

Manga d'Terra to opowieść uniwersalna. Historia o emigrantce, która przybywa z daleka w poszukiwaniu lepszego życia dla siebie i najbliższych, historia o problemach, z którymi musi się zmierzyć, o barierach, które musi pokonać. Manga d'Terra jest też osadzona w bardzo starej opowieści, portugalskiej i afrykańskiej, kabowerdeńskiej. Już w 1989 roku Os Tubarões, jeden z wiodących zespołów muzycznych sławiących niepodległość Republiki Zielonego Przylądka, śpiewali w Bram bram d’emigraçon o bólu tych, którzy „poruszali się w świecie iluzji”. Była to ta sama piosenka, którą 2 lata temu, Xullaji, największa gwiazda portugalskiego hip hopu, dołączył do swojego albumu Prétu 1 – Xei di Kor. Kontekstem dla Manga d'Terra są losy Afrykanów i Portugalczyków o afrykańskich korzeniach pomagających w budowie demokratycznego kraju, wyłaniającego się po rewolucji 25 kwietnia 1974 roku, kończącej 48 lat dyktatury. Przekazali oni mornę i funaná z Wysp Zielonego Przylądka, czy quizombę i kuduru z Angoli europejskiemu krajowi, z którym dzielą język. Jednak w zamian społeczności te zostały zepchnięte na margines, zamieszkując peryferyjne dzielnice Wielkiej Lizbony, zbyt często i zbyt długo okryte płaszczem niewidzialności, historycznie nękane przez władzę państwa reprezentowaną przez siły policyjne. Wiele z tych dzielnic, takich jak Reboleira, którą poznajemy w Manga d'Terra, zostało zbudowanych samodzielnie w niepewnych warunkach prawnych, ale z roku na rok rosły w siłę dzięki skupionej w nich społeczności.

Manga d'Terra to historia opowiedziana z wnętrza, z samego serca dzielnicy, przez tych, którzy w niej mieszkają. To także historia wyśpiewana. Rosinha chce być piosenkarką, śpiewane przez nią piosenki są zarówno realistycznym elementem narracji, jak i erupcją fantazji, która otwiera wewnętrzny, niezwerbalizowany świat bohaterki. Muzyka, którą słyszymy w filmie, została skomponowana i wykonana przez Elianę Rosę, piosenkarkę, obecnie także aktorkę, która wciela się w rolę Rosinhy, oraz przez Acácia Maior, duet, który śpiewa o kabowerdeńskiej diasporze, wierny tradycjom muzycznym, ale też projektujący je w przyszłość. Nie mogło być inaczej. Manga d'Terra opowiada dawną historię, która rozgrywa się tu i teraz.

Domy mieszkalne i inne zabudowania, w których kręcono zdjęcia do filmu, już nie istnieją. Zostały wyburzone, otrzymując status nielegalnych, jak w wielu innych samodzielnie zbudowanych dzielnicach, zamieszkałych głównie przez ludność afrykańską i ich potomków, które zniknęły w ciągu ostatnich dwóch dekad. Ale Manga d'Terra nie opowiada o budynkach grożących wyburzeniem. Chodzi o walkę tych, którzy tam przybyli. I o siłę społeczności, która tam pozostała.

(tłumaczenie: Katarzyna Mazur)

Mário Lopes jest dziennikarzem muzycznym publikującym teksty w dzienniku „Público”, a także selekcjonerem festiwalu IndieLisboa.